Donatus de ceteriis vitiis

An English translation is also available.

Cum barbarismo et soloecismo vitia duodecim numerantur hoc modo: barbarismus, soloecismus, acyrologia, cacenphaton, pleonasmos, perissologia, macrologia, tautologia, eclipsis, tapinosis, cacosyntheton, amphibolia.

1. Acyrologia est inpropria dictio, ut

hunc ego si potui tantum sperare dolorem
sperare dixit pro timere.

2. Cacenphaton est obscena enuntiatio vel in conposita dictione vel in uno verbo, ut `numerum cum navibus aequet', `arrige aures Pamphile'.

3. Pleonasmos est adiectio verbi supervacui ad plenam significationem, ut `sic ore locuta est' pro `sic locuta est'.

4. Perissologia est supervacua verborum adiectio sine ulla vi rerum, ut

ibant qua poterant, qua non poterant non ibant.

5. Macrologia est longa sententia res non necessarias conprehendens, ut

`legati non inpetrata pace retro, unde venerant, domum reversi sunt'.

6. Tautologia est eiusdem dictionis repetitio vitiosa, ut egomet ipse

7. Eclipsis est defectus quidam necessariae dictionis, quam desiderata praecisa sententia, ut `haec secum'; deest enim loquebatur.

8. Tapinosis est humilitas rei magnae non id agente sententia, ut

penitusque cavernas ingentes uterumque armato milite complent
et `Dulichias vexasse rates' et
Pelidae stomachum cedere nescii.

9. Cacosyntheton est vitiosa conpositio dictionum, ut

`versaque iuvencum terga fatigamus hasta'.

10. Amphibolia est ambiguitas dictionis, quae fit aut per casum accusativum, ut siquis dicat `audio secutorem retiarium superasse'; aut per commune verbum, ut siquis dicat `criminatur Cato', `vadatur Tullius' nec addat quem vel a quo; aut per distinctionem, ut `vidi statuam auream hastam tenentem'. Fit et per homonyma, ut siquis aciem dicat et non addat oculorum aut exercitus aut ferri. Fit praeterea pluribus modis, quos percensere omnes, ne nimis longum sit, non oportet.

DE METAPLASMO

Metaplasmus est transformatio quaedam recti solutique sermonis in alteram speciem metri ornatusve causa. Huius species sunt quattuordecim: prosthesis, epenthesis, paragoge, aphaeresis, syncope, apocope, ectasis, systole, diaeresis, episynaliphe, synaliphe, ecthlipsis, antitbesis, metathesis.

1. Prosthesis est appositio quaedam ad principium dictionis litterae aut syllabae, ut gnato pro nato, tetulit pro tulit.

2. Epenthesis est appositio ad mediam dictionem litterae aut syllabae, ut relliquias pro reliquias, induperator pro imperator. Hanc alii epenthesin, alii parenthesin dicunt.

3. Paragoge est appositio ad finem dictionis litterae aut syllabae, ut magis pro mage et potestur pro potest. Hanc alii prosparalepsin appellant.

4. Aphaeresis esl ablatio de principio dictionis contraria prosthesi, ut mitte pro omitte, temno pro contemno.

5. Syncope est ablatio de media dictione contraria epenthesi, ut audacter pro audaciter, commorat pro commoverat.

6. Apocope est ablatio de fine dictionis paragoge contraria, ut Achilli pro Achillis et pote pro potest.

7. Ectasis est extensio syllabae contra naturam verbi, ut `Italiam fato profugus', cum Italia correpte dici debeat.

8. Systole est correptio contraria ectasi, ut `aquosus Orion', cum Orion producte dici debeat.

9. Diaeresis est discissio syllabae unius in duas facta, ut

olli respondit rex Albai longai.

10. Episynaliphe est conglutinatio duarum syllabarum in unam facta contraria diaeresi, ut Phaethon pro Phaëthon, Nerei pro Ner¨i, aeripedem pro aëripedem.

11. Synaliphe est per interceptionem concurrentium vocalium lubrica quaedam lenisque conlisio, ut

atque ea diversa penitus dum parte geruntur.
Haec a quibusdam syncrisis nominatur.

12. Ecthlipsis est consonantium cum vocalibus aspere concurrentium quaedam difficilis ac dura conlisio, ut

multum ille et terris iactatus et alto.

13. Antithesis est litterae pro littera positio, ut olli pro illi.

14. Metathesis est translatio litterarum in alienum locum, nulla tamen ex dictione sublata, ut Euandre pro Euander, Thymbre pro Thymber.